جایگاه و نقش مراجع دینى در جامعه اسلامى و روابط آنها با طبقه حاکم و مردم از مباحث مهم تاریخ ایران دوره اسلامى- به ویژه در دو قرن اخیر- است. بیدارى و هوشیارى مراجع در برخورد با جریانهاى سیاسى زمانه و واکنش به کارکرد حکومت در سیاستگذارىهاى داخلى و خارجى و تأثیر و اهمیت بسزاى روحانیت در جامعه و سیاست، مهمترین انگیزه در بررسى حیات مراجع دینى در دورۀ قاجار و مشروطیت به شمار مىآید. از جمله روحانیان مؤثر در روند سیاسی دورۀ قاجار آخوند خراسانی است که با دخالت مستقیم در نهضت مشروطیت ایران و حکم به وجوب آن، هم به رهایى مردم از فلاکت زندگى در زیر بار حکومت استبدادى، مدد رساند و هم حکومت مشروطه را ازعناصر غربزده و ضد مذهبى تصفیه کرد. ایشان با دخالتمستقیم در متن نهضت مشروطیت، سایه روحانیت تشیع را در سراسر پهنۀ انقلاب مشروطه گسترد و اندیشههاى روحانى و مذهبى خود را بر آن تحمیل کرد و مانع آزادى عمل انقلابیون غربزده ضدمذهب شد. هدف از انتخاب این موضوع، بررسی نقش کلیدی آخوند خراسانی در تحولات مذهبی و سیاسی مشروطیت و عملکرد ایشان در مقام مرجعیت شیعی و فعالیتهای سیاسی ایشان در بین روحانیان و متفکران سدۀ اخیر است و همچنین نقش رهبری آخوند خراسانی در اوضاع سیاسی نهضت مشروطه واقدامات ایشان مبنی برعدم حضور استعمارگران بیگانه که از نکات ویژه ایشان به شمار می رود.
این پژوهش از نوع توصیفی می باشد که پژوهشگر از کتب، مقالات، نشریات و اسناد مختلف به جمع آوری اطلاعات پرداخته است.
)